In 2021 werd 17 procent van de Nederlanders naar eigen zeggen slachtoffer geworden van online criminaliteit, zo blijkt uit cijfers van het CBS. Ook steeds meer senioren krijgen met oplichtingspraktijken als phishing (het stelen van geld of inloggegevens via valse linkjes), aankoopfraude en fraude in het betalingsverkeer te maken. Om hen hier alerter op te maken nodigde Stichting Sonrisa Rijnmond woensdag enkele acteurs uit voor een creatieve voorlichtingsmiddag in Capelle aan den IJssel.

Een scène over WhatsAppfraude of een toneelspel tussen een crimineel en mogelijk slachtoffer, niets is te gek voor acteurs Paulien Haakma, Mijke Linssen en Eelco Jongenburger van de Zaak in Beweging. Door na te bootsen hoe criminelen te werk gaan, laten de theatermakers niet alleen zien hoe de senioren hierop kunnen anticiperen, maar vragen zij hen ook actief wat zij zelf in zo'n situatie zouden doen: "Uit onze ervaring als toegepaste theatermakers weten we dat mensen zichzelf zullen verbeteren als je ze mee laat denken over dingen die misgaan. In de toekomst passen zij hun eigen gedrag dan ook aan wanneer zij in soortgelijke situaties belanden. In dit geval om oplichting te voorkomen", zegt Haakma.

Belangrijk thema
Tijdens de voorlichtingsactie in het Huis van de Wijk in Capelle Schollevaar blijkt dan ook dat veel senioren uit de groep wel eens te maken hebben gehad met oplichtingspogingen van criminelen. "Kort geleden nog. Kreeg ik ineens een nepbericht van de overheid", zegt Lydia (78). "Toen ben ik gelukkig even gaan zoeken en bleek er niets aan de hand te zijn, dus ik was blij dat ik het bericht niet geopend had."


Ook WhatsAppfraude wordt nagebootst in één van de voorlichtingsscènes 

De 86-jarige Cor Vis had minder geluk. Zij werd weliswaar niet online, maar door een babbeltruc om de tuin geleid door twee mannen. Op slinkse wijze wisten zij namelijk een flink bedrag aan spaargeld buit te maken uit het huis van de gepensioneerde Rotterdamse: "Ik ben altijd goed van vertrouwen geweest, maar dat is nu over. Nu ben ik harder, ook voor mezelf. Het was óf jammeren óf doorgaan met m'n leven en ik heb voor dat laatste gekozen. Dat pakken die ratten mij niet af."

Helaas ziet ook stadsmarinier Adrianne Wijffels dit soort zorgelijke ontwikkelingen vaker: "Ik word zelf ook regelmatig uitgedaagd om niet de fout in te gaan op het moment dat er een e-mail of iets dergelijks binnenkomt. We krijgen hier van jong tot oud mee te maken, dus mediawijsheid is in deze tijd zeker een thema dat ontzettend belangrijk is."

Bekijk in de video hieronder hoe de voorlichting mét toneelspel eraan toeging:

'Vertraag en vraag om hulp'
Naast de toneelscènes, wordt er ook inhoudelijk gesproken over de verschillende tactieken die oplichters hanteren en wat je hier tegen kunt doen. "De belangrijkste tip die we daarbij geven is: vertraag, want oplichters hebben altijd haast. Dus neem vooral de tijd om goed na te denken of bijvoorbeeld een bericht of geldinzamelingsactie aan de deur écht is of niet", zegt Haakma.

En dat advies is niet aan dovemans oren gericht, want geleidelijk aan dringt deze gedachte ook door tot de aanwezige senioren. Met adviezen als: 'vraag eerst om legitimatie' of 'bel eerst je dochter voordat je geld overmaakt' lijkt de voorlichting zijn vruchten af te werpen. "Je bent nooit te oud om te leren", merkt deelneemster Inge Blom terecht op.


De aanwezige senioren luisteren aandachtig naar de tips van Paulien en haar collega's

Om ervoor te zorgen dat mensen weten waar ze terecht kunnen in het geval dat ze er zelf toch niet helemaal uitkomen, geeft stadmarinier Wijffels de aanwezige Capellenaren nog enkele tips mee: "Als je iets verdachts ziet in je omgeving: meldt het dan zo snel mogelijk bij handhaving of de wijkagent. Maar ook op het moment dat je digitaal dingen binnen krijgt die je niet vertrouwt geef ik iedereen het advies om altijd om altijd hulp te vragen aan een persoon die je vertrouwt of zelf onderzoek te doen naar hoe waarheidsgetrouw een bericht is. Dat kan door het bedrijf zelf of bijvoorbeeld je eigen bank- of accountmanager te vragen of de informatie uit het ontvangen bericht klopt." 

Lees ook: Capellenaar (19) en Sliedrechter (20) doen zich voor als bankmedewerker, 71-jarige man heeft truc door